روشهای استحصال اسپرم (Sperm Retrieval)

اسپرم، به سلول‌های جنسی موجود مذکر می‌گویند که در غده‌های جنسی تولید می‌شود. تولید اسپرم فرایندی پیچیده است و به عملکرد طبیعی بیضه ها و همچنین هیپوتالاموس و غده هیپوفیز نیاز دارد. هیپوتالاموس و هیپوفیز هورمون هایی تولید می کنند که باعث تولید اسپرم می شود. هنگامی که اسپرم در بیضه تولید می شود لوله های ظریفی آنها را حمل می کنند تا زمانی که با مایع منی مخلوط شود و از آلت تناسلی خارج شوند. در حدود 30 درصد موارد ناباروری، مربوط به مردان می باشد.

ناباروری مردان دارای علل مختلفی می باشد که شایع ترین آن، آزواسپرمی یا اسپرم صفر می باشد. از روش هایی که امروزه برای درمان ناباروری مردان با علت آزواسپرمی مورد استفاده می گیرند می توان به استخراج اسپرم (بازیابی اسپرم) اشاره کرد. روش های زیادی برای استخراج اسپرم از دستگاه تولید مثل مرد وجود دارد که هدف از انجام تمام این روش ها، به دست آوردن بهترین کیفیت و تعداد اسپرم است.

انواع آزواسپرمی

آزواسپرمی می تواند شامل دو نوع اصلی آزواسپرمی انسدادی و آزواسپرمی غیر انسدادی باشد.

1. در آزواسپرمی انسدادی ممکن است در مجاری اپیدیدیم و مجرای انزالی، انسدادی وجود داشته باشد و یا مجرای وازودفران در اثر جراحی آسیب دیده باشد و در نتیجه این عوامل، از ورود اسپرم به مایع منی جلوگیری گردد.
2. در آزواسپرمی غیر انسدادی، بدن فرد ممکن است به هیچ وجه اسپرم تولید نکند یا اسپرم در سطوح پایین ساخته شود و تعداد کافی از آنها در انزال وجود نداشته باشد. انزال عقب گرد یا رتروگراد یکی از علل این نوع آزواسپرمی می باشد.

آزمایشات مورد نیاز برای تشخیص ناباروری مردان

آزمایشات زیر نیز ممکن است برای ارزیابی باروری مردان توصیه یا تجویز شود:

• آنالیز منی: تعداد و کیفیت اسپرم را تعیین می کند. منی یک مایع بدن است که توسط اندام های تناسلی مردانه ترشح می شود که اسپرم و سایر مواد مغذی را حمل می کند و به اسپرم کمک می کند تا بتواند لقاح موفق را انجام دهد.
• آزمایش خون: مشکلات ژنتیکی یا هورمونی را بررسی می کند. (سطح هورمون در باروری مردان و زنان مهم است.)
• سونوگرافی کیسه بیضه: به دنبال ناهنجاری‌هایی در سیاهرگ‌ هایی است که خون را از بیضه‌ ها و به بقیه بدن می ‌رسانند.

علل استخراج اسپرم

استخراج اسپرم یا بازیابی اسپرم، یک روش درمان ناباروری مردان است که مستلزم استفاده از روش های کمک باروری مانند IVF یا تزریق درون سیتوپلاسمی اسپرم (میکرواینجکشن) می باشد و زمانی انجام می گردد که اسپرم در مایع منی فرد وجود نداشته و یا مرد قادر به انزال نمی باشد. در این موارد اسپرم از سایر قسمت های دستگاه تولید مثل جمع آوری می شود. برای بررسی وجود یا عدم وجود اسپرم در مایع منی آزمایش آنالیز مایع منی یا اسپرموگرام انجام می گردد. در این آزمایش، مایع منی زیر میکروسکوپ مشاهده و بررسی می شود.

روشهای استخراج اسپرم

روش PESA یا دریافت اسپرم با سوزن مخصوص

تکنیک PESA در مواردی به کار می‌رود که فرد دچار آزواسپرمی انسدادی باشد و با وجود اسپرم‌سازی در بیضه، نقص و گرفتگی مادرزادی یا آسیب ناشی از جراحی (نظیر وازکتومی) و عفونت موجب انسداد در مسیر خروجی اسپرم شود. پیش از انجام روش PESA، معمولاً پزشک به فرد توصیه می‌کند که با تراشیدن موهای ناحیه تناسلی و به صورت ناشتا، در صبح روز آزمایش وارد مرکز جراحی شود. پس از مهیا نمودن شرایط استریل و بی‌حسی موضعی (بدون نیاز به بیهوشی عمومی)، اسپرم‌ها به کمک سرنگ و سوزن انسولین آغشته به ماده‌ای مخصوص، از اپیدیدیم (لوله داخلی بیضه و محل بلوغ و ذخیره اسپرم) کشیده می‌شود و تحویل آزمایشگاه می‌گردد. مثبت بودن نمونه سوزنی پس از انجام آسپیراسیون اسپرم، فرد را کاندید میکرواینجکشن می‌کند و اسپرم‌ها برای تشکیل جنین آماده می‌شود؛ اما در صورت منفی بودن آزمایش، نیاز به عمل جراحی وجود دارد. باید ذکر کرد که این روش، اغلب برای افراد وازکتومی‌شده و با هدف کاهش هزینه و اجتناب از نمونه‌برداری به کار می‌رود و همچنین نیازی به برش جراحی یا استفاده از میکروسکوپ قدرتمند ندارد، البته در صورت عدم استخراج اسپرم طی این فرایند، ممکن است یک عمل جراحی دیگر نیز انجام شود.

روش TESA یا استخراج اسپرم از بیضه

طی روش TESA با بی‌حسی موضعی و بییوپسی سوزنی، یک نمونه از بافت بیضه به‌طور مستقیم دریافت می‌شود که برای استخراج اسپرم موردنیاز در روش‌های IVF و ICSI به کار می رود. این تکنیک، روشی برای تشخیص و درمان آزواسپرمی یا جمع‌آوری اسپرم از بیضه‌ها می‌باشد که اغلب با یک بلوک عصبی در اتاق عمل یا مطب اورولوژی انجام می‌پذیرد. در واقع، طی عمل TESA می‌توان تنها با ایجاد یک برش و سوراخ کردن بیضه و پوست آن، اسپرم را به آرامی بیرون کشید.

روش TESE یا عمل جراحی بیوپسی بیضه

در روش بیوپسی بیضه یا TESE که به صورت سرپایی انجام می‌شود، علاوه بر تراشیدن موهای زائد ناحیه تناسلی و ناشتا بودن در صبح روز نمونه‌برداری، معمولاً نیاز به یک همراه نیز وجود دارد و فرد 2 ساعت پس از عمل مرخص می‌گردد. این روش هم تحت شرایط استریل اتاق عمل و با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود؛ اما در صورت تمایل بیمار به علت دفعات زیاد عمل و همچنین صلاح‌دید پزشک، امکان تزریق آرام‌بخش‌های وریدی نیز فراهم است. روش TESE شامل ایجاد برش‌هایی کوچک در بیضه و بررسی وجود یا عدم وجود اسپرم در لوله‌ها می‌باشد. برای بی‌حس کردن فرد، باید داروی مناسب به طناب منوی (محل بند بیضه در خارج از شکم) و نیز به محل برش تزریق شود. نهایتاً با شکافتن پوست و بافت بیضه، تکه‌های بسیار کوچکی از آن برداشته می‌شود و درون ظرفی حاوی محیط کشت قرار می‌گیرد. با بررسی بافت مورد نظر در زیر ذره‌بین‌های آزمایشگاهی، در صورت مشاهده اسپرم می‌توان از روش میکرواینجکشن برای باروری مرد استفاده نمود؛ اما عدم مشاهده اسپرم یا کوچک بودن بیش‌ازحد سایز بیضه‌ها، پزشک را مجبور به تکرار نمونه‌برداری می‌نماید تا از ابتلا به آزواسپرمی مطمئن گردد.

در چنین شرایطی، تکرار روش میکروتسه (Micro TESE) یا نمونه‌برداری بیضه با میکروسکوپ، امکان بزرگ‌نمایی بافت مورد نظر، بررسی نمای مناسب‌تری از بافت بیضه و تشخیص بهتر وجود یا فقدان اسپرم، فراهم می‌باشد و طبیعی بودن اسپرم‌ها نشان می‌دهد که مشکل ناباروری مربوط به موارد دیگری می‌باشد. لازم به ذکر است که اسپرم‌های حاصل از این فرآیند را می‌توان به صورت تازه و ضمن ایجاد هماهنگی با تخمک‌گذاری زن برای باروری استفاده کرد یا آنها را برای بارداری‌های آینده فریز نمود.

روش MESA یا استخراج اسپرم از لوله‌های اپیدیدیم

روش MESA در مردانی استفاده می‌شود که به دلیل فقدان مجرای وازودفران مادرزادی دوطرفه و یا در اثر وازوکتومی، دچار انسداد لوله اپیدیدیم شده‌اند. در این روش، پزشک پس از مشاهده دقیق لوله‌های اپیدیدیم در زیر میکروسکوپ، می‌تواند به بررسی بیشترین تعداد اسپرم‌های با تحرک بالا بپردازد و آنها را پس از استخراج و همزمان با پروسه تخمک‌گیری همسر مورد استفاده قرار دهد. همچنین پزشک تعدادی اسپرم باکیفیت را نیز به منظور استفاده‌های آتی به‌ویژه برای روش‌های IVF یا ICSI فریز می‌کند.

مراقبت قبل از استخراج اسپرم

پیش از انجام این تست موارد زیر را به پزشک اطلاع دهید:

• هر نوع مشکل خونریزی
• آلرژی به داروها شامل بی حسی
• لیستی از تمامی داروهای مصرفی خود را به پزشک ارائه دهید.
• استفاده از هر نوع داروی ضد انعقاد خون مثل وارفارین، هپارین، انوکساپارین، آسپرین، ایبوپروفن و یا سایر داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی.
• اگر بیوپسی بیضه ها در زیر بی حسی موضعی انجام شود، معمولاً آمادگی خاص دیگری نیاز نیست.

مراقبت های لازم بعد از استخراج اسپرم:

زمان بهبودی بعد از استخراج اسپرم از بیضه یا اپیدیدیم، به روش استفاده شده بستگی دارد و می تواند از چند روز تا یک هفته متغیر باشد. به بیشتر بیماران گفته می شود که از فعالیت شدید خودداری کنند. استفاده از بسته‌های یخ بلافاصله بعد از عمل نیز کمک کننده می باشد. پزشک برای کمک به کاهش درد، داروهای مسکن تجویز می کند. همچنین ممکن است قبل و یا بعد از استخراج اسپرم به بیمار آنتی بیوتیک داده شود تا از ایجاد عفونت جلوگیری گردد. اگر بیمار بخیه داشته باشد، به زمان بیشتری برای بهبودی نیاز خواهد داشت. اکثر آقایان می توانند پس از 24 تا 48 ساعت به سرکار بازگردند؛ اما بازگشت به مشاغل سنگین ممکن است 5 تا 10 روز طول بکشد.

نتایج استخراج اسپرم

به طور کلی آزمایش نمونه حاصل از بیوپسی یبضه می تواند ۴ نتیجه به همراه داشته باشد:

1- طبیعی

این بدین معنی است که علت فقدان اسپرم در مایع منی، بیماری بیضه نیست.

2- توقف در تکامل اسپرم

برای تولید اسپرم سلولهای زایا در لوله های منی ساز از ۱۶ مرحله عبور کرده و تبدیل به اسپرم بالغ می شوند. گاهی این تکامل چند مرحله پیش رفته و در مرحله بخصوصی متوقف می شود.

3- کمبود تولید اسپرم

در این بیماران در قسمت‌هایی از بیضه تکامل کامل اسپرم صورت می گیرد؛ ولی آنقدر اندک است که در مایع منی ظاهر نمی شود.

4- فقدان سلول های زایا

در این موارد یک انسداد در مسیر خروج اسپرم از بیضه ها وجود دارد که به آن آزواسپرمی انسدادی (Obstructive Azoospermia) می گویند. در تعدادی از این بیماران می توان با جراحی انسداد را برطرف شود.

عوارض استخراج اسپرم

مشکلات احتمالی پس از استخراج اسپرم:

• خونریزی
• عفونت
• درد
• احتمال پیدا نکردن اسپرم
• نیاز به انجام عمل های دیگر
• آسیب یا از بین رفتن بیضه (این مورد نادر است).

هزینه استخراج اسپرم

استخراج اسپرم با عمل جراحی انجام می شود که بستگی به محل انجام عمل (بیمارستان)، هزینه دستمزد پزشکان، هزینه های جانبی بیمارستان و ... متغیر است.

---

آدرس مطب : اصفهان ، اتوبان آقا بابایی ، بعد از روگذر حکیم شفائی ، بلوار سلامت، شهرک سلامت اصفهان ، طبقه دوم
تلفن : 35548081 - 031

درباره این موضوع مطالب بیشتری بخوانید

• درمان آزوسپرمی
  تاریخ انتشار : 1399-02-02تاریخ بروز رسانی : 1403-08-12


• صفر بودن تعداد اسپرم یا آزوسپرمی
  تاریخ انتشار : 1392-05-24تاریخ بروز رسانی : 1402-07-07


• ناباروری آقایان و علل آن
  تاریخ انتشار : 1399-10-25تاریخ بروز رسانی : 1403-05-23


• آزمایش آنالیز منی یا اسپرموگرام
  تاریخ انتشار : 1393-10-24تاریخ بروز رسانی : 1403-07-13


• آیا ناباروری مردان قابل درمان است؟
  تاریخ انتشار : 1400-11-18تاریخ بروز رسانی : 1402-07-17

نظرات کاربران درباره این مطلب :امیر احمدی [ 1402-08-18 ]
سلام دکتر محترم بالای 55سال سن دارم اگربیضه ها نزول نکرده باشه آیا راهی باروری هست

نام و فامیل :
تلفن :
ایمیل :
متن پیـام :