رژیم غذایی مناسب در بیماران مستعد ابتلا به سنگ کلیه

روند و ریتم بدن به گونه ای است که برای فراهم کردن انرژی و همچنین ترمیم و بازسازی بافت ها به مواد غذایی احتیاج دارد. در پی استفاده از مواد خوراکی وارد شده به بدن مابقی و مازاد مصرف آن در طی فرآیند سوخت و ساز بدن از طریق خون وارد کلیه ها شده و از راه ادرار از بدن خارج خواهند شد. برخی موارد هستند که در این پروسه باعث تولید کریستال و به خصوص سنگ کلیه خواهند شد. در نتیجه این احتمال وجود دارد که با داشتن برنامه غذایی نامناسب شما دچار سنگ کلیه شوید. در نتیجه می توان گفت که تغذیه و سنگ های کلیوی باهم ارتباط مستقیم دارند، بنابراین یکی از راهکارهای مقابله با این اتفاق این است که رژیم غذایی مناسبی داشته باشید. رعایت یک رژیم غذایی مناسب از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری می‌کند. به همین دلیل باید غذاهای مفید برای سنگ کلیه را بشناسید و آنها را در برنامه غذایی روزانه خود قرار دهید. قبل از هر چیز باید بدانید که نوع سنگ کلیه متفاوت است و مهم است که رژیم خود را بر اساس نوع سنگ کلیه انتخاب کنید. به طور کلی افراد برای جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه یا کاهش خطر عود مجدد آن باید مواردی مانند نوشیدن مقدار زیادی آب، محدود کردن مصرف نمک و پروتئین حیوانی و غذاهای حاوی مقادیر زیاد اگزالات و در نهایت دریافت کلسیم کافی را در دستور کار خود قرار دهند.

علل ابتلا به سنگ کلیه

بزرگ‌ترین دلیل برای ابتلا به سنگ کلیه تولید کمتر از یک لیتر ادرار در روز است. سایر عوامل تأثیرگذار عبارتند از:

• کمبود آب بدن
• چاقی
• یک رژیم غذایی با مقادیر بالای پروتئین، نمک یا گلوکز
• پرکاری پاراتیروئید
• جراحی بای‌پس معده
• بیماری‌های التهابی روده که جذب کلسیم را افزایش می‌دهد.
• مصرف داروهای ضد تشنج

عوامل خطر سنگ کلیه

چاقی، رژیم غذایی پر پروتئین، مصرف بیش از حد نمک و شکر، از عواملی هستند که احتمال تشکیل سنگ کلیه را افزایش می دهند. سنگ کلیه، مشکل شایعی است که هم مردان و هم زنان به آن دچار می شوند؛ اما مردان بیشتر مستعد تشکیل سنگ کلیه هستند. همچنین در افراد بین سنین ۳۰ تا ۶۰ سال، احتمال تشکیل سنگ کلیه بیشتر است.

علائم سنگ کلیه

1. خون در ادرار (ادرار قرمز، صورتی یا قهوه‌ای)
2. استفراغ
3. تهوع
4. بی‌رنگ یا بدبو شدن ادرار
5. لرز
6. تب
7. تکرر ادرار
8. کم بودن مقدار ادرار

در صورتی که سنگ کلیه کوچک باشد، ممکن است هنگام خروج سنگ از دستگاه ادرار احساس درد نکنید یا علامتی نداشته باشید.

انواع سنگ کلیه

1. سنگ کلسیمی: رژیم غذایی، دوزهای بالای ویتامین D، جراحی بای پس روده و چندین اختلال متابولیک می‌توانند غلظت کلسیم یا اگزالات را در ادرار افزایش دهند و باعث سنگ کلسیمی شوند.
2. سنگ‌های استروویت: در پاسخ به عفونت دستگاه ادراری تشکیل می‌شوند. این سنگ‌ها می‌توانند به سرعت رشد کرده و بسیار بزرگ شوند. علائم این سنگ‌ها خفیف تا شدید است.
3. سنگ‌های اسید اوریک: این سنگ می‌تواند در افرادی که به دلیل اسهال مزمن یا سوء جذب، مایعات زیادی از دست می‌دهند، افرادی که از رژیم غذایی پر پروتئین استفاده می‌کنند و مبتلایان به دیابت یا سندرم متابولیک تشکیل شوند.
4. سنگ سیستین: یکی از نادرترین انواع سنگ کلیه است.

رژیم غذایی مناسب در بیماران مستعد ابتلا به سنگ کلیه

۱- افزایش دریافت آب و مایعات:

مهم ترین اقدام پیش گیرانه برای اغلب افراد مبتلا به سنگ کلیه نوشیدن آب و مایعات کافی است. نوشیدن مایعات کافی با رقیق کردن ادرار از تشکیل سنگ ها ممانعت می نماید. بیماران می بایست آب کافی برای تولید حدود ۲ لیتر ادرار در طی روز را بنوشند. حداقل ۵۰ درصد از کل مایعات دریافتی باید از آب باشد که در آب و هوای گرم تر و برای افراد با فعالیت بدنی بالاتر، دریافت مایعات بیشتری مورد نیاز است.

۲- کنترل دریافت کلسیم برای بیماران مبتلا به سنگ های کلسیمی:

هر چند که پزشکان یک رژیم غذایی با کنترل مقادیر کلسیم دریافتی را توصیه می نمایند؛ ولی راهکار اصلی آن است که دریافت کلسیم در حد متعادل حفظ شود؛ چرا که بدن به مقادیر مشخصی از کلسیم برای حفظ عملکردهای مهمی نیاز دارد. توصیه بر آن است که مردان کلسیم دریافتی شان را به ۸۰۰ میلی گرم در روز محدود کنند و زنان در دوران قبل از یائسگی کلسیم دریافتی شان را به ۱۰۰۰ میلی گرم در روز و در دوران پس از یائسگی به ۱۲۰۰ میلی گرم در روز محدود نمایند. برخی مواقع سنگ های اگزالاتی و یا اگزالات کلسیمی به این علت تشکیل می شوند که کلسیم کافی در دستگاه گوارش موجود نیست و در نتیجه اگزالات اضافی برای ترشح به کلیه ها می رود و لذا برخی مواقع ممکن است پزشک کاهش دریافت اگزالات را به همراه افزایش دریافت کلسیم توصیه نماید.
بیشترین منبع کلسیم رژیم غذایی از شیر و محصولات لبنی(مثل ماست و پنیر) حاصل می شود. کلسیم موجود در محصولات لبنی معمولاً به آسانی جذب می شوند. غذاهای دیگری مانند سبزیجات برگ سبز حاوی مقادیر مشخصی از کلسیم هستند؛ ولی حاوی مواد دیگری نیز می باشند که توانایی جذب کلسیم در بدن را کاهش می دهند، لذا قابلیت جذب کلسیم از سبزیجات برگ سبز کمتر از محصولات لبنی است.
بیمارانی که تحت رژیم غذایی با کنترل کلسیم دریافتی هستند می بایست قبل از مصرف هر نوع داروی بدون نسخه و یا مکمل ویتامینی با پزشک معالج خود مشورت نمایند.

۳- محدودیت اسید اگزالیک یا اگزالات در بیماران مبتلا به سنگ های اگزالاتی:

اگزالات عموماً در غذاهای با منشأ گیاهی یافت می شود. در دستگاه گوارش کلسیم با اگزالات ترکیب می شود و این امر توانایی جذب کلسیم را کاهش می دهد. گاهی اوقات سنگ های اگزالاتی و یا اگزالات کلسیمی به این علت تشکیل می شوند که کلسیم کافی در دستگاه گوارش موجود نیست و در نتیجه اگزالات اضافی برای ترشح به کلیه ها می رود. در برخی موارد خاص از سنگ های اگزالات و اگزالات کلسیم، پزشک ممکن است کاهش دریافت اگزالات را به همراه افزایش دریافت کلسیم توصیه نماید. به طور کلی توصیه می شود که این بیماران بیش از ۶۰ میلی گرم اگزالات را در رژیم غذایی دریافت نکنند. بدین منظور غذاهایی که حاوی مقادیر بالا و یا متوسطی از اگزالات هستند را می بایست کاهش داد و یا از رژیم غذایی حذف نمود. هر چند که غذاهای بسیاری هستند که حاوی مقادیر زیادی اگزالات هستند؛ اما چند غذا به عنوان مسئول اصلی افزایش سطوح اگزالات شناخته می شوند که عبارت هستند از: ریواس، اسفناج، توت فرنگی، شکلات، سبوس گندم، آجیل، چغندر و چای.

۴- محدودیت قند، سدیم و پروتئین حیوانی در سنگ های کلسیمی:

مشاهده شده است که مصرف مقادیر بیش از حد از مواد مذکور سنگ های کلسیمی و یا اگزالات کلسیمی را توسعه می دهند. برخی قندها به طور طبیعی در غذاها موجود هستند و جای نگرانی از بابت این مواد طبیعی نیست؛ ولی افرادی که سابقه ی سنگ های کلیوی را دارند می بایست از مصرف غذاهای فرآوری شده که به آنها قند اضافه افزوده می شود اجتناب نمایند و همچنین از مصرف شکر اضافی در آماده سازی غذاها و یا سر میز غذا اجتناب کنند. همچنین از مصرف انواع شیرینی جات و شربت ها و خوراکی هایی که در تهیه ی آنها قند و شکر به کار رفته است، پرهیز کنند.
به نظر می رسد که کاهش سدیم در رژیم غذایی مقادیر کلسیم ترشحی در ادرار را کاهش می دهد. بر همین اساس و به دنبال آن افرادی که سابقه ی ابتلا به سنگ های کلیوی حاوی کلسیم را دارند از محدودیت سدیم در رژیم غذایی (به میزان ۲۳۰۰ تا ۳۵۰۰ میلی گرم در روز) سود می برند.
یک رژیم غذایی حاوی پروتئین زیاد حیوانی بر یک سری مواد معدنی در ادرار اثر می گذارد و ممکن است در توسعه ی تشکیل سنگ های کلیوی مؤثر باشد، لذا افرادی که مستعد ابتلا به سنگ های کلیوی هستند می بایست از مصرف پروتئین بیش از نیاز بدنشان در طی روز اجتناب نمایند.

۵- کنترل دریافت فیبر در سنگ های کلسیمی:

فیبرها بخش غیر قابل هضم گیاهان می باشند. دو نوع فیبر غذایی موجود است: فیبر محلول(محلول در آب) و فیبر نامحلول. هر دوی آنها عملکردهای مهمی را در بدن بر عهده دارند؛ ولی فیبر نامحلول(که در سبوس گندم و برنج و جو هم یافت می شود) ممکن است به کاهش کلسیم ادراری کمک نماید. فیبرها در دستگاه گوارش با کلسیم ترکیب می شوند، لذا کلسیم به جای دفع از کلیه از طریق مدفوع دفع می شود. فیبر نامحلول همچنین حرکت مواد را در دستگاه گوارش سرعت می بخشد و لذا زمان کمتری برای جذب کلسیم در اختیار خواهد بود.

۶- کنترل دریافت ویتامین ث در سنگ های اگزالاتی:

هنگامی که ویتامین C توسط بدن استفاده می شود، اگزالات تولید می گردد. پس مصرف مکمل های ویتامین ث در جایی که پزشک توصیه بر کاهش اگزالات رژیم غذایی دارد ممکن است ایده ی خوبی نباشد و می بایست در این مورد با پزشک معالج مشورت نمایید.

۷- نکاتی برای افراد مبتلا به سنگ های سیستینی:

بیماران مبتلا به سنگ های سیستینی باید آب فراوانی(بیش از ۴ لیتر در روز ) بنوشند. حتی خیلی اوقات پزشکان توصیه می کنند در طول شب نیز بیدار شده و آب بنوشند. رژیم غذایی که ادرار را قلیایی نماید برای این افراد مفید است و غذاهایی که ادرار را اسیدی می کنند را نباید مصرف کنند. سنگ های سیستینی حاوی سیستین هستند که محصولی از اسیدهای آمینه سیستئین و متیونین می باشد، لذا ساده ترین راه برای کاهش مقادیر سیستین بدن محدودیت دریافت پروتئین است. غذاهای خاصی بر حسب محتوای پروتئین شان ممکن است انتخاب و یا پرهیز شوند. ماهی و غلات حاوی پروتئین های غنی از متیونین هستند؛ ولی پروتئین حبوبات مقادیر اندکی دارد.
ادرار بیش از حد اسیدی تشکیل سنگ های سیستینی را تقویت می کند. افزایش PH ادرار(یا قلیایی نمودن آن) به حل شدن سنگ های سیستینی کمک می کند.
غذاهایی که به افزایش PH ادرار کمک می کنند عبارت هستند از: آبمیوه ها و سبزیجات تازه و بسیاری از میوه ها.

۸- نکات غذایی برای افراد مبتلا به سنگ های اسید اوریکی:

بیماران مبتلا به سنگ های اسید اوریکی باید آب زیادی مصرف کنند و رژیم غذایی آنها طوری باشد که PH ادرارشان را کمی افزایش دهد و از اسیدی شدن ادرارشان پیشگیری شود. می بایست اعتدال در دریافت پروتئین غذایی حتی برای پروتئین های منابع گیاهی(مثل حبوبات و مغزها) رعایت شود و پروتئین بیشتر از نیاز دریافت نشود؛ چرا که ادرار را اسیدی می کنند و شما باید از اسیدی شدن ادرار جلوگیری کنید و از مصرف غذاهایی که محیط ادرار را اسیدی می کنند مانند منابع پروتئین حیوانی اجتناب کنید، لذا توصیه می شود افراد مبتلا به سنگ های اوریکی تنها در حد نیاز بدن پروتئین را دریافت نمایند و نه بیشتر.
در مورد حداقل پروتئین مورد نیاز روزانه با پزشک متخصص مربوطه مشورت نمایید. شما می بایست دریافت مایعات را به ۵/۲ تا ۳ لیتر در طی روز افزایش دهید و رنگ ادرارتان می بایست بسیار کم رنگ باشد که به معنای دریافت مایعات کافی در شما است(البته به یاد داشته باشید مکمل های مولتی ویتامینی رنگ ادرار را زرد می کنند حتی اگر آب کافی نوشیده شود). معمولاً پزشکان مصرف سیترات پتاسیم را برای شما تجویز می کنند. توجه داشته باشید برخی سبزی ها مانند کلم نیز ممکن است سطح اسید اوریک خون را افزایش دهند.

---

آدرس مطب : اصفهان ، اتوبان آقا بابایی ، بعد از روگذر حکیم شفائی ، بلوار سلامت، شهرک سلامت اصفهان ، طبقه دوم
تلفن : 35548081 - 031

درباره این موضوع مطالب بیشتری بخوانید

• رنال کولیک، بیماری هزار چهره
  تاریخ انتشار : 1387-11-09تاریخ بروز رسانی : 1402-07-05


• سنگ کلیه چیست
  تاریخ انتشار : 1399-02-17تاریخ بروز رسانی : 1402-07-09


• سنگ های ادراری اسید اوریکی چه هستند؟
  تاریخ انتشار : 1402-01-31تاریخ بروز رسانی : 1402-07-23


• سنگ شکن کلیه با لیزر چگونه است و چقدر طول میکشد؟
  تاریخ انتشار : 1402-02-18تاریخ بروز رسانی : 1403-07-05


• عمل سنگ شکنی کلیه با دستگاه ESWL برای چه افرادی و چگونه انجام می شود؟
  تاریخ انتشار : 1402-02-22تاریخ بروز رسانی : 1402-03-02

نظرات کاربران درباره این مطلب :عبدالصمد بارانی [ 1403-01-05 ]
باعرض سلام من یه 10روزی میشه سنگ شکن کردم جنس سنگ ها از اسید اوریک هستند درد هم دارم بااینکه دارو هم مصرف میکنم لطفاً راهنمایم کنید چه کار کنم؟ باتشکر

علی جمالزاده [ 1402-08-29 ]
سلام دکتر من یه سنگ 6 میل در کلیه سمت چپم دارم سنگ شکنی انجام دادم ولی موثر نبوده دوباره سونودادم و باز هم بود نمیدونم چکار کنم ؟

نام و فامیل :
تلفن :
ایمیل :
متن پیـام :