قرص های اورژانسی ضد بارداری نحوه مصرف و عوارض آن

یک روش اضطراری برای پیشگیری از بارداری مصرف قرص اورژانسی می باشد که خانم‌هایی که رابطه جنسی محافظت نشده دارند، از آن استفاده می‌کنند. این قرص‌ها حاوی هورمون‌هایی هستند که از بارداری ناخواسته جلوگیری می‌کنند و مانع لقاح اسپرم‌ها با تخمک می‌شوند. علت این که این قرص‌ها با نام اورژانسی شناخته می‌شوند، این است که باید در اسرع وقت و حداکثر تا 120 ساعت پس از رابطه جنسی مصرف شوند.

اما مصرف همیشگی این قرص ها عوارض بسیاری دارد و می تواند برای شما مشکلاتی ایجاد کند.به طور کلی استفاده از این قرص ها به عنوان روش پشتیبان برای پیشگیری از بارداری می باشد و نباید از آن به صورت روشی دائمی استفاده کرد.

انواع قرص های پیشگیری از بارداری

در واقع دو نوع قرص ضد بارداری وجود دارد. که نوع اول ترکیبی از استروژن و پروژسترون است و نوع دوم قرص‌هایی هستند که فقط دارای پروژسترون می‌باشند.

قرص‌‌های ترکیبی

این قرص ها با مهار کردن هورمون‌های لوتئینی و فولیکولی باعث جلوگیری از بارداری می‌شوند. این قرص‌ها در بسته‌ بندی 28 عددی عرضه می‌شوند و اغلب روزانه به ‌صورت خوراکی مصرف می‌شوند. با مصرف این قرص‌ها چرخه قاعدگی فرد با ترکیبی از هورمون‌های استروژن و پروژسترون تنظیم می‌شود. قرص‌های ترکیبی به سه نوع تک فازی، دوفازی و سه فازی تقسیم می‌شوند:

• قرص ضد بارداری تک فازی

این نوع از قرص‌های ضد بارداری در چرخه های یک ماهه استفاده می شوند و میزان یکسانی از استروژن و پروژسترون را تامین می‌کنند.

• قرص ضد بارداری دوفازی

قرص‌های دو فازی با تامین مقدار مساوی از استروژن و پروژسترون در یک چرخه‌ی ۲۱ روزه به این صورت که در نیمه‌ی اول نسبت پروژسترون به استروژن کم ‌تر است و با توجه به این موضوع پوشش رحم یا همان اندومتریوز در طول چرخه قاعدگی ضخیم‌ تر می‌شود. در نیمه‌ی دوم نسبت پروژسترون به استروژن بیشتر است و در این صورت پوشش رحم به طور نرمال تخلیه می‌ شود.

• قرص ضد بارداری سه فازی

این نوع از قرص‌های ضد بارداری حاوی مقادیر ثابت یا متغیر استروژن به‌همراه پروژسترون هستند.

قرص‌‌های با سیکل طولانی

نوعی خاص از قرص‌های ترکیبی که حاوی استروژن و پروژسترون بوده و چرخه‌های قاعدگی را طولانی ‌تر می‌کنند، قرص‌‌های با سیکل طولانی هستند به عنوان مثال، به‌جای این‌ که این چرخه ۱۲ بار در سال تکرار شود،‌ هر دوازده هفته یک ‌بار رخ می‌دهد. بنابراین این سیکل، حداکثر سالی چهار مرتبه اتفاق می‌افتد.

قرص‌های پروژسترون

نام دیگر این قرص ها مینی پیل می باشد که تنها دارای هورمون پروژسترون هستند و به ‌صورت خوراکی و روزانه مصرف می‌شوند.

قرص‌‌هایی با دوز پایین یا LD

قرص‌های LD به دو صورت ترکیبی و قرص‌های پروژسترونی موجود هستند. و دوز کم‌ تری از هورمون‌ها را دارند. تاثیر قرص‌های ال دی همانند قرص‌های با دوز بالاتر (HD) است. تنها تفاوتی که وجود دارد عوارض کمتر قرص‌های ال‌ دی می باشد.

نحوه مصرف قرص ضد بارداری

در صورتی که می خواهید قرص های ضد بارداری را برای اولین بار مصرف کنند باید ان را از روزاول یا دوم سیکل قاعدگی شروع کنید و توصیه می شود در ماه اول از یک روش ضد بارداری مکمل مانند کاندوم و یا روش طبیعی نیز استفاده کنید. و بعد از گذشت ماه اول می‌توانید به قرص‌های ضد بارداری به عنوان راهی مطمئن برای پیشگیری از بارداری اعتماد کنید. پس از اتمام بسته ، 7 روز استراحت و سپس بسته دوم را شروع کنید ( فاصله بین پایان بسته و شروع بسته بعدی یک هفته است ). جهت تاثیر گزاری بیشتر این قرصها ، بهتراست هر روز در ساعات مشخصی مصرف شوند. مصرف قرص قبل از خواب به کاهش عوارضی مانند تهوع کمک میکند.

قرص های ضد بارداری در چه مواردی جز پیشگیری تجویز می شود؟

1. برای تنظیم دوره قائدگی
2. جلوگیری از پریود سنگین
3. جلوگیری از پریود دردناک
4. درمان کیست سینه و تخمدان
5. جلوگیری از سرطان تخمدان

فواید مصرف قرص های ضد بارداری

قرص های ضد بارداری زمانی که درست مصرف شوند بیشترین تاثیر را دارند و علاوه بر پیشگیری از بارداری فواید دیگری هم دارند:

• کاهش حجم خونریزی قاعدگی
• تنظیم سیکل قاعدگی
• کاهش ابتلا به کیست ساده تخمدان
• بهبود درد موقع پریود ( دیس منوره )
• بهبود درد و علایم ناشی از اندومتریوز
• کاهش بیماریهای خوش خیم پستان
• کاهش خطر سرطان رحم و تخمدان
• کاهش خطر حاملگی خارج رحم یا لوله ای
• کاهش رشد موهای زاید بدن ( هیرسوتیسم )
• کاهش جوش صورت و بدن
• افزایش تراکم استخوان

عوارض قرص های ضد بارداری

مصرف قرص‌های ضد بارداری برای اکثر خانم‌ها خطرجدی ندارند، اما واکنش هر خانم به هورمون‌های موجود در قرص‌های جلوگیری از بارداری متفاوت است. قرص ضد بارداری، روی برخی از زنان ممکن است عوارض جانبی، نشان دهند. مانند:

• لکه بینی بین دو قاعدگی

اکه بینی بین دوره های قاعدگی اغلب در طی ۳ ماه اول از شروع مصرف قرص ضد بارداری اتفاق می‌افتد. و تقریبا ۵۰ درصد افرادی که قرص ضد بارداری مصرف می‌کنند، بین دوره‌های قاعدگی‌شان دچار خون‌ریزی واژینال می‌شوند. که ممکن است به علت سازگارشدن رحم با پوشش آندومتر نازک ‌تر یا به‌خاطرعادت ‌کردن بدن به داشتن سطوح متفاوتی از هورمون‌ها اتفاق بی افتند.معمولا این مسئله در اکثر مواقع با مصرف سومین بسته‌ ی قرص برطرف می‌شود.

قرص ضد بارداری در صورت مصرف درست و به موقع به طوری که هیچ ‌یک از دوزهای آن فراموش نشود، در طول لکه ‌بینی نیز همچنان مؤثر است. دقت داشته باشید که افرادی که در حین مصرف قرص‌های ضد بارداری به ‌مدت ۵ روز یا بیشتر خون ‌ریزی دارند یا ۳ روز یا بیشتر دچار خون ‌ریزی شدید می‌شوند، باید برای مشورت به پزشک متخصص مراجعه کنند.

• تهوع

ممکن است افراد هنگامی که برای اولین بار قرص ضد بارداری مصرف می‌کنند، دچار حالت تهوع خفیف شوند که این حالت معمولا بعد از مدت کوتاهی برطرف می‌شود. مصرف قرص با غذا یا در هنگام خواب ممکن است به کاهش احتمال تهوع کمک کند. اگر با مصرف قرص ضد بارداری به تهوع مداوم یا شدید دچار می‌شوید، به پزشک مراجعه کنید.

• حساس شدن سینه ها

از دیگر عوارض مصرف قرص‌های ضد بارداری بزرگ ‌شدن یا حساس‌ شدن سینه‌ها می باشد که این عارضه‌ی جانبی معمولا چند هفته پس از شروع قرص برطرف می‌شود، اما در صورتی که متوجه توده در سینه ‌‌تان یا درد و حساسیت مداوم یا شدید شدید، به پزشک مراجعه کنید. کاهش مصرف نمک و کافئین و همچنین پوشیدن سینه ‌بند حمایت‌کننده (ساپورتیو) می‌تواند میزان حساسیت سینه‌ها را کاهش دهد.

• سردرد

قرص‌هایی با انواع و دوزهای متفاوتی از هورمون ممکن است به سردردهای مختلف منجر شوند. قبلا برخی تحقیقات نشان داده‌اند قرص‌هایی که حاوی دوزهای پایینی از هورمون‌ها هستند، به‌ احتمال بسیار کمتری باعث بروز سردرد می‌شوند. سردردهای ناشی از قرص‌های ضد بارداری احتمالا به ‌مرورزمان بهبود می ‌یابند، اما اگر در هنگام مصرف این قرص‌ها به سردردهای شدید یا مداوم دچار شدید، به پزشک مراجعه کنید.

• افزایش وزن

بسیاری از افراد با مصرف قرص های ضد بارداری از احتباس مایعات خصوصا در نواحی سینه و باسن شکایت می ‌کنند. اما پژوهش‌های بالینی هیچ ‌گونه ارتباط واضحی بین استفاده از قرص‌های ضد بارداری و نوسانات وزنی پیدا نکرده‌اند. همچنین سلول‌های چربی نیز ممکن است تحت ‌تأثیر استروژن موجود در قرص‌های ضد بارداری قرار بگیرند، هرچند این هورمون باعث می‌شود سلول‌های چربی صرفا بزرگ ‌تر شوند و تعداد آنها را افزایش نمی‌دهد.

• نوسانات خلقی

توصیه می‌کنیم افرادی که سابقه ‌ی افسردگی دارند، این مسئله را با پزشک ‌شان در میان بگذارند، چون برخی افراد در هنگام مصرف قرص‌های ضد بارداری به افسردگی یا سایر تغییرات عاطفی دچار می‌شوند. اگر در طول استفاده از قرص‌های ضد بارداری به نوسانات خُلقی شدید دچار شدید، به پزشک مراجعه کنید.

• تاخیر در عادت ماهیانه

گاهی اوقات ممکن است حتی در صورت استفاده‌ی درست از قرص‌های ضد بارداری، عادت ماهیانه به ‌تأخیر بیفتد. عوامل متعددی می‌توانند بر این مسئله تأثیر بگذارند، ازجمله استرس، بیماری، مسافرت و اختلالات هورمونی یا تیروئید. توصیه می کنیم اگر در حین مصرف قرص‌های ضد بارداری، یک دوره‌ی قاعدگی ‌تان به ‌تأخیر افتاد یا بسیار سبک بود قبل از شروع بسته‌ی بعدیِ قرص، حتما تست بارداری انجام دهید و اگر این روند، بیش از یک دوره ادامه داشت، به پزشک مراجعه کنید.

• کاهش میل جنسی

ممکن است هورمون های موجود در قرص های ضد بارداری بر میل جنسی افراد نیز تاثیر بگذارد. اگر کاهش میل جنسی شما ادامه دار باشد باید ختما در این مورد با پزشک خود صحبت کنید. با این حال در بعضی موارد قرص های ضد بارداری باعث افزایش میل جنسی می شوند. این افزایش میل جنسی ممکن است به دلیل کاهش علائم دردناک مانند درد شکم در قاعدگی، آندرومتریوز و فیبروئیدهای رحم باشد.

• ترشحات واژن

از دیگر تغییراتی که ممکن است برخی افراد در هنگام مصرف قرص ضد بارداری تجربه کنند، تغییر در ترشحات واژن است. که ممکن است نمودهای متفاوتی داشته باشد: از افزایش یا کاهش میزان رطوبت واژن تا تغییر در نوع ترشحات و سایر تغییراتی که ممکن است بر رابطه‌ی جنسی اثر بگذارند. در صورت کاهش رطوبت واژن، استفاده از روان‌ کننده‌های واژینال به داشتن رابطه‌ ی جنسی راحت ‌تر کمک می‌کند. معمولا تغییرات در ترشحات واژینال خطرناک نیستند، اما در صورت نگرانی از عفونت به پزشک مراجعه کنید.

• تغییرات بینایی درهنگام استفاده از لنز های تماسی

از دیگر عارضه های ممکن در قرص های ضد بارداری احتباس مایع می باشد. به این صورت که ممکن است مصرف این قرص ها باعث تورم یا تغییر شکل قرنیه شود. هنگامی که چنین تغییری در قرنیه اتفاق می‌افتد، ممکن است لنزهای تماسی، دیگر به‌خوبی روی چشم قرارنگیرند. افرادی که از لنزهای تماسی استفاده می‌ کنند، در صورت مشاهده‌ی هرگونه تغییر در بینایی یا در پذیرش لنز در طول استفاده از قرص ضد بارداری، باید به پزشک مراجعه کنند.
از دیگر عوارض جدی مصرف قرص های ضد بارداری که ممکن است نشان دهنده وضعیت خطرناکی باشد می توان به موارد زیر اشاره کرد، که در صورت برخورد با هر کدام سریعا به پزشک مراجعه کنید.

1. معده درد یا شکم‌ درد
2. درد قفسه‌ی سینه، تنگی نفس
3. سردردهای شدید
4. مشکلات چشم، مانند تاری دید یا ازدست‌دادن بینایی
5. تورم یا درد در پاها و ران‌ها و همچنین قرمزی، تورم یا درد در ساق پا.

میزان پیشگیری از بارداری با قرص های اورژانسی

در صورتی که قرص‌های ضد بارداری بدون وقفه و سر موقع مصرف شوند، تا ۹۹٪ در پیشگیری از بارداری مؤثرند. در واقع زمانی موثر است که حتی یک یا دوز مصرف قرص را هم فراموش نکنید. از آن‌جایی که مصرف این قرص‌ها در زمان درست کمی سخت است، از هر ۱۰۰ زنی که از این قرص‌ها استفاده می‌کنند، ۹ نفر بارداری ناخواسته را تجربه خواهد کرد. قابل اطمینان ‌ترین و بهترین زمان مصرف قرص ضدبارداری، استفاده مداوم، هر روز و سر یک ساعت مشخص است که پیوستگی هورمونی را حفظ می‌کند.

دلیل خونریزی در حین مصرف قرص ضد بارداری

قرص های ضد بارداری به دلیل عوارض جانبی محدودی که دارند آن یک گزینه محبوب پیشگیری از بارداری است. توجه داشته باشید که تجربه عوارض مصرف این قرص ها موقتی می باشد. قرص‌های ضد بارداری حاوی هورمونی شبیه به پروژسترون است که پوشش داخلی رحم را نازک ‌تر می‌کند و منجر به خونریزی بسیار خفیف می‌ شود. به همین دلیل خونریزی نامنظم یا لکه بینی در سه تا چهار ماه اول پس از شروع مصرف قرص شایع است و بعد از تطبیق بدن با دارو کاهش می یابد. همچنین در صورت فراموش کردن یا حذف یک دوز، ممکن است بعداً لکه بینی را تجربه کنید. اگر این خونریزی شدید شد، مصرف داروهای خود را متوقف نکنید. مصرف قرص خود را طبق دستور ادامه دهید و با پزشک خود تماس بگیرید.

قطع مصرف قرص ضد بارداری در وسط دوره

پس از قطع مصرف قرص های ضد بارداری،مدتی زمان زمان لازم است تا هورمونهای بدن به وضعیت طبیعی برگردند و این یعنی ممکن است چند ماه طول بکشد تا قاعدگی تان مرتب شود. به همین صورت قطع قرص های ضد بارداری هم در بدن تغییرات ایجاد می کند و عوارضی دارد که البته بسته به نوع بدن بانوان متفاوت است. که در ادامه بر برخی از این عوارض اشاره می کنیم.

گرفتگی شدید عضلات

با قطع مصرف این قرص ها ممکن است گرفتگی شدید عضلات برای فرد به وجود می آید.

دوره قاعدگی سنگین تر

در صورت مصرف قرص های ضد بارداری دوران قائدگی سبک تر می شود و قطع این قرص ها باعث می شود قائدگی سنگین تری داشته باشید. به دلیل اینکه سطح هورمون و استروژن و پروژسترون را بالا می برد موجب می شود که تخمک گذاری صورت نگیرد.

کاهش وزن

با استفاده از قرص های ضد بارداری هورمون های بدن تغییر می کند که ممکن است موجب تغییر در رژیم غذایی و احتباس آب در بدن بشود که در مدت زمانی باعث افزایش وزن می شود و به طبع آن قطع قرص های ضد بارداری باعث می شود بدن به حالت اول برگردد و وزن فرد کاهش پیدا کند.

کوچک شدن سینه ها

قرص های ضد بارداری به دلیل وجود پروژسترون و استروژن باعث بزرگ شدن سینه های فرد می شود. با قطع این قرص ها سینه ها به حالت عادی بر می گردند که تصور می شود سینه ها کوچکتر شده اند.

ترشحات بیشتر

وقتی مصرف قرص های ضد بارداری قطع شود ترشحات خروجی بدن نیز بیشتر می شود.

افزایش میل جنسی

قرص های ضد بارداری باعث کم شدن تستوسترون بدن می شود که به طبع آن تمایلات جنسی بانوان کاهش پیدا می کند که با قطع این قرص ها دوباره تمایلات جنسی بیشتر می شود.

تشدید سندروم پیش از قاعدگی

استفاده از قرص های پیشگیری از بارداری باعث می شود علائم قبل از پریودی سبک باشد و فرد را اذیت نکند. حالا با قطع این قرص ها باید انتظار علائم سخت قبل از قائدگی مثل حساس شدن پستان ها، سردرد، دل درد و… را داشت.

احتمال بارداری

با قطع قرص های ضد بارداری باید از روش دیگری برای جلوگیری از بارداری استفاده کنید یا منتظر بارداری باشید.

بروز آکنه

حین استفاده از قرص های ضد بارداری چون سطح تستوسترون کاهش می یابد باعث از بین رفتن جوش و آکنه می شود که با قطع این قرص ها جوش ها دوباره بروز پیدا می کنند.

ریزش مو

قطع قرص های ضد بارداری می تواند تلوژن افلوویوم را تحریک کند که در آن معمولا مو کم کم شروع به ریزش می کند.

کاهش سطح ویتامینD

مطالعات نشان داده است زنانی که این قرص ها را ترک می کنند سطح ویتامین دی، که یک ویتامین لازم برای حفاظت از اسکلت جنین است در بدن آنها کم می شود.

اگر یک نوبت قرص ضد بارداری فراموش شود چه کنیم؟

در صورتی که مصرف قرص ضد بارداری را یک روز فراموش کردید به محض یادآوری آن سریعاً نسبت به مصرف قرص اقدام کنید. اگر از رابطه جنسی یک روز گذشته است، روز بعد دو قرص ضد بارداری مصرف کنید. همچنینن اگر استفاده از این قرص به مدت ۲ روز به تعویق افتاد روز بعد دو قرص و فردای آن روز نیز دو قرص دیگر استفاده کنید. سپس به روال عادی خود باز خواهید گشت.

آیا مصرف طولانی مدت قرص اورژانسی خطرناک است؟

باید توجه داشته باشید که مصرف مکرر قرص های اورژانسی توصیه نمی‌شود و فقط باید در موارد اضطراری و جلوگیری از بارداری غیرمنتظره استفاده شود. استفاده مداوم از قرص اورژانسی می‌تواند باعث اختلالات هورمونی شود و به عوارض جانبی جدی مانند تغییرات در الگوی قاعدگی، خونریزی رحمی، درد شدید در ناحیه شکمی و لگنی و اختلالات در عملکرد کبد و کلیه شود. بخصوص اگر برای مدت بیش از 4 سال به به صورت متوالی و پی درپی استفاده شوند بسیار خطرناک می باشد. این قرص ها به دلیل وجود هورمون اتینیل استرادیول باعث می شود هورمون برای مدت طولانی در بدن بماند به طوری که بعد از قطع مصرف هنوز باقی می مانند. مثلا اگر یک روز قطع شود چند ماه طول می کشد تا اثر دارو از بدن برود.
از آنجایی که هورمون اتینیل خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش می دهد توصیه می شود قرص های ضد بارداری در مدت 3 ماهه استفاده و بعد یک ماه توقف یا 6 ماه استفاده، دو ماه استفاده نشود.

چه افرادی نباید از قرص های ضد بارداری مصرف کنند؟

• افرادی که مبتلا و یا دارای سابقه خانوادگی یا شخصی بیماریهای ترومبوز ( لخته ) عروقی و آمبولی هستند .
• خانمهای بالای 35 سال و سیگاری
• مبتلایان به دیابت و فشارخون کنترل نشده
• خانمهایی که بیماری عروق مغزی ، بیماری دریچه ای قلب و نامنظمی ضربان قلبی دارند.
• زنان مبتلا به خونریزی غیر طبیعی رحم با علت ناشناخته
• موارد مشکوک به بارداری
• خانمهای مبتلا به سرطان رحم و.....
• خانمهای مبتلا به یرقان و بیماریهای فعال کبد و ضایعات کبدی
• سردردهای میگرنی شدید

در برخی از افراد استفاده از داروهای ضدبارداری منع مصرف دارد ولی در صورت دستور پزشک میتوانند مصرف کنند:

• فشارخون کنترل شده بین 160/100 تا 140/90
• سابقه يرقان انسدادي در حاملگي
• توده پستاني تشخيص داده نشده
• خانمهای سیگاری کمتر از 35 سال
• نئوپلازی داخل اپیتلیومی تا شدید سرویکس
• بيماري فعال كيسه صفرا
• ديابت بدون درگيري عروق
• ميگرن بدون علايم عصب
• افسردگي خيلي شديد
• مصرف دارو براي صرع (بجز والپرویيك اسيد)
• مصرف ريفامپين يا گريزوفولين
• وجود لخته خون در وریدهای سطحي
• ابتلا به بيماري هاي التهابي روده مانند كرون يا كوليت اولسراتیو
• بيماري هاي دريچه اي بدون عارضه قلبي
• مادران شيردهي كه از زايمان آن ها كمتر از 6 ماه مي گذرد.

تداخل دارویی با قرص های ضد بارداری

ممکن است مصرف همزمان بعضی از انتی بیوتیکها و داروهای ضد تشنج با قرص ضد بارداری ، باعث کاهش اثر قرصهای ضد بارداری شده و همچنین باعث ایجاد خونریزی در طی مصرف قرص های پیشگیری از بارداری شود.
پس توجه داشته باشید که در صورت مصرف داروهای دیگر حتما پزشک خود را در جریان قرار دهید.

آیا قرص های ضد بارداری روی باروری تاثیر دارد؟

استفاده از قرص های ضد بارداری بر توانایی شما برای باردار شدن تاثیری ندارد. و با توجه به این که هورمون‌های موجود در قرص‌های ضدبارداری فقط برای مدت کوتاهی در بدن باقی می‌مانند. پس از قطع مصرف قرص، بدن شما به چرخه طبیعی خود باز می‌گردد. بعد از آن می‌توانید باردار شوید. معمولاً چند ماه طول می‌کشد تا چرخه قاعدگی شما به حالت عادی برگردد.